“Yasal mirasçılar kimlerdir” sorusu, miras hukuku kapsamında en çok merak edilen konulardan biridir. Miras bırakanın ölümünden sonra, mal varlığının kimler arasında ve nasıl paylaştırılacağını belirlemek için, “yasal mirasçılar” kavramı devreye girer. Türk Medeni Kanunu’na göre, yasal mirasçılar, kan bağına dayalı olarak belirlenen kişilerden oluşur. Bu kişiler, miras bırakanın altsoyu (çocukları ve torunları), üstsoyu (ebeveynleri ve büyükanne-büyükbabaları) ve sağ kalan eşi içerir. “Miras payı hesaplama” sürecinde bu kişilerin hakları, mirasın adil bir şekilde dağıtılmasını sağlar.

Yasal Mirasçılar ve Miras Paylarının Dağılımı

“Yasal mirasçılar”, 4721. Sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre,

1. Kan hısımları,
2. Sağ kalan eş
3. Evlatlık
4. Devlet

olarak belirlenmiştir. Türk hukuk sistemimizde miras paylarının belirlenmesinde zümre sistemi uygulanmaktadır. Yasal mirasçılar arasında miras paylarının nasıl dağıtılacağı, mirasçının hangi zümrede olduğuna göre belirlenir. Alt soy, birinci derece yasal mirasçılar olup, miras bırakanın çocukları ve onların çocuklarını (torunlar) içerir. Eğer miras bırakanın alt soyu hayatta ise bu durumda miras çocuklarına kalacaktır. Eğer çocukları hayatta değilse, miras doğrudan torunlara geçer. Miras bırakandan önce ölmüş çocukların yerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi alt soyu alır. Miras bırakanın eşinin durumunu makalemizin devamında ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Üst soy ise ikinci derece mirasçılar olup, miras bırakanın anne ve babası arasında paylaştırılır. Eğer miras bırakanın alt soyu yoksa, miras üst soy arasında eşit şekilde bölünür. Miras bırakanın üst soyunun da hayatta bulunmaması halinde miras bırakanın kardeşleri, kardeşleri hayatta değilse kardeşlerinin çocukları hak sahibi olacaktır. Üçüncü zümrede ise büyükanne ve büyükbabalar yer alır. Miras bırakanın hiçbir zümrede mirasçısı bulunmaması durumunda ise mirası devlete kalacaktır.

Anne, Baba, Çocuk ve Kardeşlerin Miras Payı

Anne, baba, çocuk ve kardeşler arasında miras payı hesaplaması, mirasçılar arasındaki derecelere göre yapılır. Miras bırakanın çocukları, birinci derece mirasçılar olarak kabul edilir ve miras, çocuklar arasında eşit olarak paylaştırılır. Örneğin, üç çocuk varsa, her bir çocuk mirasın 1/3’ünü alır. Eğer çocuklardan biri hayatta değilse, onun payı kendi çocuklarına, yani miras bırakanın torunlarına geçer. Burada dikkat edilmesi gereken husus halefiyet prensibi ile kendi altsoyuna aynı payın geçmesidir. Miras pay oranı hesaplarken bu halde torunların sayısına mirası bölmek gibi bir durum söz konusu değildir. Miras bırakan M’nin A, B ve C adında 3 çocuğu bulunsun. B ve C miras bırakandan önce vefat etmiş olsun. B’nin iki çocuğu D ve E hayatta; C’nin ise yalnızca oğlu F hayatta ise; A’nın miras payı 1/3, D’nin miras payı 1/6, E’nin miras payı 1/6, F’nin miras payı 1/3 olacaktır.

Üst soyu oluşturan anne ve baba ise ikinci derece mirasçılardır. Miras bırakanın alt soyu yoksa, miras bu kişiler arasında eşit olarak paylaşılır. Kardeşler, miras bırakanın alt soyu ve üst soyu bulunmadığında devreye girer ve miras bu kişiler arasında eşit olarak dağıtılır. Miras bırakanın alt soyu bulunmaması durumunda miras bırakanın anne ve babasının mirasçı olacağını belirtmiştik. Miras bırakan M’nin alt soyu bulunmamaktadır. Annesi A hayatta fakat babası B, miras bırakandan önce vefat etmiştir. B’nin oğulları yani miras bırakanın kardeşleri C ve D hayattadır. Bu durumda halefiyet ilkesi gereği B’nin yerini C ve D alacaktır. Bu halde A’nın miras payı 1/2, C’nin miras payı 1/4, D’nin miras payı 1/4 olacaktır.

Eşin Miras Payı

Sağ kalan eş
Madde 499- Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre mirasbırakana aşağıdaki oranlarda mirasçı olur:
1. Mirasbırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte biri,
2. Mirasbırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa, mirasın yarısı,
3. Mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte üçü, bunlar da yoksa mirasın tamamı eşe kalır.

Eşin miras payı, mirasın paylaşımında önemli bir faktördür. Sağ kalan eş, mirasın belirli bir kısmına her durumda hak kazanır, ancak bu pay, mirasçıların hangi zümrede olduğuna bağlı olarak değişir. Örneğin, eş ile birlikte alt soy mirasçıysa, eş mirasın 1/4’üne sahiptir. Alt soy bulunmadığında, yani miras bırakanın çocukları veya torunları yoksa, eşin payı 1/2’ye çıkar. Yani ikinci zümre dediğimiz anne ve baba zümresi ile mirasçı olan eş, mirasın yarısına sahip olur. Alt soy ve üst soy bulunmadığında ise, üçüncü zümre olan büyük anne ve büyük babalarıyla veya hayatta değillerse onların çocuklarıyla beraber mirasçı olan eşin miras payı tüm mirasın 3/4’üdür. Türk Medeni Kanunu’nun 499. maddesi, bu durumu açıkça düzenlemiştir;

Eş miras bırakandan önce ölmüşse eşin miras payı altsoyuna gitmez, yani bu halde halefiyet ilkesi uygulanmaz.  Boşanan eşler de bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar.

Miras bırakan M’nin kendisinden önce vefat etmiş çocuğu A bulunmakta, A’nın çocuğu yok. Aynı zamanda M’nin eşi E, annesi A ve babası B hayattadır. Bu durumda, eş M’nin annesi ve babasıyla yani ikinci zümre ile mirasçıdır. E’nin miras payı kanunumuza göre 1/2 iken A’nın miras payı 1/4 B’nin miras payı 1/4 olacaktır.

Burada şu ayrıma da dikkat etmek gerekmektedir. Eşlerden biri ölünce sağ kalan eş; ölüm nedeniyle mal rejiminin tasfiyesini isteyebilir. Bilindiği gibi eşler arasında başkaca bir mal rejimi seçilmediği takdirde 2002 yılından itibaren “edinilmiş mallara katılma rejimi” yasal mal rejimi olarak dikkate alınmaktadır. Bu halde evliliklerinde 2002 yılından itibaren edindikleri tüm mallarda yarı yarıya ortaktırlar. Kişisel mallarında da karşı tarafça yapılan katkılar da değer artış payı olarak hesaplanacaktır. Bu hususta ayrıntılı bilgi için “boşanma davalarında mal paylaşımı” isimli makalemizi okuyabilirsiniz. Bu nedenle miras paylaşımı öncesinde mal rejiminin tasfiyesi davası açmak büyük önem taşımaktadır. Bu dava ile sağ kalan eş, kendi kişisel eşyalarını alabilecek, mal rejimi tasfiye edilecek, katılma alacağı ve değer artış payı alacağı gibi tutarlar sağ kalan eşin uhdesinde bırakılacak sonrasında kalan miktar mirasçılar arasında paylaştırılacaktır.

Evlatlığın Miras Payı

 Evlâtlık
Madde 500- Evlâtlık ve alt soyu, evlât edinene kan hısımı gibi mirasçı olurlar. Evlâtlığın kendi ailesindeki mirasçılığı da devam eder.
Evlât edinen ve hısımları, evlâtlığa mirasçı olmazlar.
Tıpkı miras bırakanın kan hışmı olan çocukları gibi evlatlık da birinci zümre mirasçıdır.

Devletin Mirasçılığı

Devlet
Madde 501- Mirasçı bırakmaksızın ölen kimsenin mirası Devlete geçer.
Mirasçıların bilinmemesi
Madde 594- Miras bırakanın mirasçısı bulunup bulunmadığı veya mirasçıların tamamı bilinmiyorsa, sulh hâkimi uygun araçlarla ve bir ay ara ile iki defa ilân yapıp hak sahiplerini son ilândan başlayarak en geç bir yıl içinde mirasçılık sıfatlarını bildirmeye çağırır.
İlân süresinde kimse başvurmazsa ve sulh hâkimi de hiçbir mirasçı tespit edememişse, miras sebebiyle istihkak davası açma hakkı saklı kalmak üzere miras Devlete geçer.

Mirasta Saklı Pay

Saklı pay
Madde 506- Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:
1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,
2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,
3. (Mülga: 4/5/2007-5650/2 md.)
4. Sağ kalan eş için, alt soy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü.

Bir mirasçı yukarıda belirtilen saklı payından daha az miras payı almış ise saklı payı ihlal edildiğinden tenkis davası açma hakkı bulunmaktadır. Örneğin miras bırakan bir vasiyetname ile tüm malını yalnızca bir mirasçısına bırakmışsa geride kalan alt soyun, ana ve babanın veya eşin saklı payları ihlal edilmiş sayılır.

Hukuk Büromuzla İletişime Geçin

Miras hukuku, karmaşık ve uzmanlık gerektiren bir alan olup, her durumun kendi içinde değerlendirilmesi gerekir. “Yasal mirasçılar kimlerdir” ve “miras payı hesaplama” gibi konuların doğru şekilde ele alınması için hukuki danışmanlık almak önemlidir. Hukuk büromuz, miras hukuku alanında uzman avukatlarıyla size en doğru bilgiyi ve rehberliği sunar. Sorularınız için bizimle iletişime geçebilirsiniz.